FOSFOR (P)

Jeden z głównych budulców kości, występuje też w płynach ustrojowych (poziom fosforu we krwi i surowicy stały). Występuje głównie w postaci soli -fosforanów. Fosforany biorą udział w wielu przemianach fizjologicznych organizmu, np. w metabolizmie węglowodanów, tłuszczów i białek, są składnikami związków odpowiedzialnych za magazynowanie i przekazywanie energii, a także biorą udział w utrzymywaniu równowagi kwasowo-zasadowej (układy buforowe w płynach ustrojowych). Są głównym anionem płynu wewnątrzkomórkowego. Niedobór fosforu może występować w wyniku nadczynności przytarczyc, co powoduje w efekcie odwapnienie kości; na poziom fosforu w organizmie, na jego wchłanianie z przewodu pokarmowego ma także wpływ witamina D. Fosforany zwiększają kwasowość moczu, co podnosi efektywność działania leków stosowanych w zakażeniach dróg moczowych; fosforany zmniejszają wydalanie wapnia, zapobiegają demineralizacji kości. Najlepszym źródłem fosforanów są: nabiał, mięso, drób, ryby i ziarna zbóż. Fosforany stosowane są w niedoborach fosforu w organizmie (hipofosfatemii), które występują przy przewlekłym alkoholizmie, odżywianiu pozajelitowym, długotrwałym przyjmowaniu leków zobojętniających sok żołądkowy, a także u wcześniaków, ponadto w leczeniu osteomalacji i krzywicy kości. Fosforany podane w postaci rozcieńczonych roztworów (doustnie lub doodbytniczo) działają łagodnie przeczyszczająco.

POTAS (K)

Występuje głównie w komórkach organizmu, a w płynach pozakomórkowych w małych ilościach. Podobnie jak sód odpowiada za gospodarkę wodno - elektrolitową organizmu, jest składnikiem pompy sodowo - potasowej. Reguluje ciśnienie osmotyczne , zwiększa przepuszczalność błon komórkowych , jest antagonistą jonów wapnia, podnosi napięcie mięśni i zwiększa czynności gruczołów wydzielniczych.

Niedobór jonów potasu może być spowodowany wymiotami, biegunkami, śpiączką cukrzycową, a także oparzeniami. Efektem niedoborów potasu może być zwiotczenie mięśni, niskie ciśnienie, zaburzenia rytmu serca. Niedobory potasu w organizmie mogą występować w wyniku chorób lub przyjmowanych leków -np. moczopędnych. Potas występuje w lekach złożonych, stosowanych w leczeniu wspomagającym (np. w czasie zażywania silnych leków moczopędnych - furosemid). Potas bez recepty (przy podaniu doustnym) dostępny jest wyłącznie w postaci leków złożonych witaminowo - mineralnych.

SÓD (Na)

- w postaci jonów Na+ występuje przede wszystkim w płynach ustrojowych, natomiast w tkankach w małych ilościach. Występuje ponadto w kościach. Jest antagonistą jonów potasowych - K+. Sód odpowiada za gospodarkę wodno -elektrolitową organizmu, jest składnikiem pompy sodowo - potasowej, która odpowiada za przepuszczalność błon komórkowych i przekazywanie impulsów nerwowych. Poziom sodu w organizmie regulowany jest przez nerki - nadmiar sodu usuwany z moczem. Niedobór jonów sodowych występuje w postaci: 1) hiponatremii (zatrucie wodne) - zatrzymanie wody w organizmie wywołane utratą sodu z ustroju, bądź 2) pozanerkowej utraty wody i jonów sodowych spowodowanych wymiotami, biegunkami bądź obfitymi potami. Niedobór sodu objawia się brakiem łaknienia, zmęczeniem, biegunką osłabieniem mięśni, obniżeniem ciśnienia krwi i temperatury ciała, obrzękami, skąpomoczem i drgawkami. Głównymi źródłami sodu są: masło, sery, mięso, warzywa - np. selery, szpinak, buraki; jaja; wody mineralne. Jony sodowe są składnikami wielu leków występujących w postaci soli sodowych (dobrze rozpuszczalnych w wodzie), np. benzoesanu, bromku, chlorku (sól fizjologiczna), cytrynianu, fosforanu, fluorku, siarczanu i innych.