Bez czarny (Sambucus nigra L.) - gatunek krzewu z rodziny bzowatych. Inne zwyczajowe nazwy: bez lekarski, bez apteczny, bez biały, bez pospolity, holunder, bzowina, hyćka, hyczka. W innych systematykach zaliczany do rodziny piżmaczkowatych lub przewiertniowatych. Występuje w stanie dzikim w Europie, północnej Afryce, na Kaukazie i w Azji Mniejszej. W Polsce spotykany na całym obszarze kraju do wysokości 1100 m n.p.m.

W medycynie ludowej czarny bez był ceniony "od zawsze". Uważano, że zastępuje całą aptekę, pomagając aż w 99 chorobach. Do tego przypisywano mu właściwości magiczne - chronił dom od czarownic więc sadzono z niego żywopłoty z tyłu domu, żeby się złe nie zakradło. A że wystarczy wsadzić do ziemi gałązkę, żeby wyrosła z niej wiosną roślina. I chociaż dzisiaj stosujemy go w znacznie mniejszej ilości wskazań, to i tak bardzo jest dla zdrowia zasłużony.

Bez czarny:

Środkiem leczniczym są kwiat bzu oraz owoc bzu czarnego. Kwiat bzu to surowiec złożony z wysuszonych, pozbawionych łodyżek Kwiat bzu zawiera flawonoidy (np. 3% rutyny), garbniki, kwasy hydroksyfenylokarboksylowe i ich estry, steroidy i trójterpeny oraz wiele witamin. W owocach znajdziemy flawonoidy, antocjany, garbniki, witaminy, cukry, kwasy organiczne, steroidy.

Zastosowanie:

Kwiat bzu jest stosowany w przeziębieniach, jako środek napotny, wzmagający produkcję śluzu w oskrzelach i moczopędny (słabo). Owoc bzu czarnego jest stosowany jako środek łagodnie przeczyszczający (w postaci odwaru), natomiast napar jest środkiem napotnym i moczopędnym. Przeciwwskazania, działania uboczne, interakcje - nie są znane.

Dawkowanie:

Dawka dzienna surowca to 10-15 g, przetwory odpowiednio.

Sposób użycia:

Napar z owoców bzu: 1-2 łyżki stołowe zalać szklanką wrzątku, przykryć, odczekać ok. 5 minut, pić po 1/4 szklanki naparu 3-4 razy dziennie. Tu chciałabym wspomnieć, że w gospodarstwie nie powinno zabraknąć małego termosu do sporządzania naparów ziołowych. I chciałabym przypomnieć, że po owych pięciu minutach należy termos otworzyć, płyn zlać, zużyte zioła wyrzucić, termos umyć i wtedy wlać do niego napar. Odwar ma zupełnie, ale to zupełnie inne działanie, więc lepiej stosować się do instrukcji!

Odwar z owoców bzu: 1-2 łyżki suchych owoców bzu zalać dwiema szklankami zimnej wody, powoli doprowadzić do wrzenia, gotować pod przykryciem ok. 10 min. Pić po 1/3 szklanki odwaru 2-3 razy dziennie.

Z kwiatów bzu również sporządza się odwar (a więc trzeba ziółka gotować, tylko trochę krócej - wystarczy 5 minut), natomiast postaci fix (w torebkach do zaparzania) można użyć do zaparzania w termosie, ale wtedy powinny w nim zostać kwadrans, a może i kapkę (ale tylko kapkę!) dłużej.

Kosmetyka: Woda z kwiatu bzu służy do wybielania i wygładzania skóry, szczególnie starzejącej się i ziemistej. Zmiękcza skórę, wygładza zmarszczki, wybiela piegi, łagodzi oparzenia słoneczne.

Nalewka z owoców bzu czarnego: 500 g owoców bzu czarnego zalewamy 1 szklanką wódki i odstawiamy na 7 dni. Następnie wyciskamy przez płótno. Zażywa się po 40-50 kropli na szklankę herbaty, trzy razy dziennie jako środek w chorobach przeziębieniowych (napotny i wzmacniający).

Syrop z owoców bzu czarnego: 1 kg owoców zasypujemy 0,5 kg cukru oraz dodajemy około 1 szklanki wody. Całość gotujemy, aż do uzyskania syropu, nie dopuszczając do zbyt długiego wrzenia. Rozlewamy do przygotowanych uprzednio naczyń, przecedzając nasiona i resztki po owocach. Podaje się jako środek witaminizujący i wzmacniający w dni możliwej choroby, jako środek lekko napotny przy przeziębieniach po 2 łyżki na szklankę dwa razy dziennie. Można również stosować jako środek uśmierzający ból lub migrenę. Działa też jako środek moczopędny. Podawany także na zapalenie migdałów i grypę.