Opis:
Brzoza Brodawkowata (Betula
verrucosa)
Brzoza występuje w lasach, na obrzeżach pól, przy drogach i na
łąkach.
Rośnie w całej Europie. W Azji od gór Ałtaj na południu po
Zachodnią Syberię. Inne nazwy: brzoza biała, brzezina.
Surowce
lecznicze:
W celach leczniczych używane są liście, pączki, sok i czyr (guzowata
narośl na pniu).
Substancje
lecznicze:
Liście zawierają saponiny, flawonoidy, związki terpenowe, garbniki
katechinowe, kwasy organiczne, niewielkie ilości olejku eterycznego,
substancje żywicowe i sole mineralne.
Czyr zawiera związki sterolowe i
trójterpeny.
Działanie:
liście - moczopędne, napotne,
wzmagające przemianę materii, bakteriobójcze;
czyr - wzmacniające,
przeciwzapalne.
Zbiór i konserwacja:
Liście - należy zbierać
młode, jeszcze niezupełnie rozwinięte, lepkie, pokryte żywicową
substancją. Suszyć w cienkich warstwach w miejscach przewiewnych i
ocienionych,
w temperaturze nie wyższej niż 45°C. Przechowywać chroniąc od
światła.
Pączki - zbiera się zimą,
wyłącznie z drzew ściętych lub gałęzi przeznaczonych na miotły.
Suszymy w miejscach ocienionych.
Sok - uzyskuje się wczesną
wiosną, gdy zaczynają nabrzmiewać pąki, po głębokim nacięciu gałęzi
lub wywierceniu otworu w pniu. Pamiętać trzeba, aby po pobraniu soku
zatkać otwór nacięty w drzewie.
Czyr brzozowy - mylnie nazywany hubą i z hubą często mylony -
jest charakterystyczną naroślą (grzyba
Innotus obliquus, który przerasta pień) o popękanej w różnych
kierunkach powierzchni, wyglądem przypomina czeczotę, ale w
odróżnieniu od czeczoty jej przekrój jest zabarwiony na czarno.
Działanie
lecznicze:
Liście brzozy pobudzają wydzielanie moczu, a z nim produktów
przemiany materii, oraz dezynfekują drogi moczowe: Mogą być polecane
w chorobach nerek powodujących zmniejszone wydzielanie moczu, w
kamicy moczowej, w przewlekłych zakażeniach,
w obrzękach pochodzenia sercowego, a także w gośćcu przewlekłym
postępującym oraz
w skazie moczanowej. Z chorób skóry, w których mogą być pomocne
liście brzozy wymienić trzeba zapalenie łojotokowe, trądzik
młodzieńczy i łuszczycę. Liście brzozy mogą być użyteczne w leczeniu
uszkodzeń wątroby spowodowanych stosowaniem silnych środków
chemicznych.
Pączki, w odróżnieniu od liści, nie odznaczają się tak silnymi
właściwościami moczopędnymi, posiadają jednak silne działanie
napotne, żółciopędne i przeciwzapalne.
Świeży sok z brzozy od tysięcy lat był używany do kuracji
wzmacniających.
Jest szczególnie cenny dla ludzi w wieku podeszłym lub po ciężkich
chorobach.
Wzmacnia siły organizmu, reguluje przemianę materii, zapobiega
tworzeniu się kamieni moczowych. Jest korzystny w chorobach skóry i
wątroby. Stosowany zewnętrznie, może być przydatny w walce z
piegami, zapobiega przetłuszczaniu się włosów.
Czyr brzozowy był uważany przez medycynę ludową za lek
przeciwnowotworowy.
Badania polskich i rosyjskich uczonych wykazały, że zwiększa on
odporność organizmu.
Co ciekawe, poprawia samopoczucie chorych z zaawansowanymi stadiami
choroby nowotworowej. Działa przeciwzapalnie na śluzówki przewodu
pokarmowego i narządów rodnych. Czyr może być stosowany w
przewlekłych nieżytach i toksycznych uszkodzeniach wątroby. Może być
używany do płukania jamy ustnej i w przypadkach zaparć, w
zapaleniach pochwy i szyjki macicy.
Główne
związki, ich właściwości i zastosowanie:
Zarówno dojrzałe liście brzozy, jak i jej pączki, choć w mniejszym
stopniu, działają moczopędnie, napotnie i odkażająco, nie
podrażniają schorzałych nerek i pęcherza. Zawierają cały szereg
czynnych substancji, a między innymi flawonoidy, najbardziej aktywne
w tym zakresie, garbniki, sole mineralne, związki żywiczne, olejek
lotny, a także kwas askorbinowy (witamina
C). Napar liści brzozy pomaga wydalać wraz z moczem trujące i
szkodliwe dla organizmu substancje, a zwłaszcza jony sodu i chloru.
Korzystnie: działa przy gośćcu, dnie, puchlinie wodnej oraz kamicy
nerkowej i pęcherzowej. Jako lek moczopędny i napotny napar z liści
brzozy pije się kilka razy dziennie małymi porcjami. Napar: 1 łyżkę
przykryciem na 10 min: do naciągnięcia. W razie zażywania mieszanek
ziołowych jak Urosan, Urogran, Reumosan i inne, w skład których
wchodzi liść brzozy, brać według wskazówek podanych na opakowaniu.
Napar z lepkich pączków brzozy może być użyty przy tych samych
schorzeniach, choć z mniejszym efektem: Dzięki zawartości większej
ilości związków żywicznych surowiec ten jako odwar może być
stosowany jako dodatek do kąpieli przy egzemie i różnych
schorzeniach skórnych. Sok brzozowy
(oskoła), uzyskiwany na wiosnę z drzewa brzozy ma
zastosowanie jako środek ogólnie wzmacniający przy kamicy nerkowej,
pęcherzowej oraz jako środek na porost włosów, do wybielania cery
skóry i przeciw piegom. Sok brzozy - nazywany też bzowiną - można
otrzymać wbijając patyk około 10-15 cm długi, załamany w środku pod
kątem prostym, jednym końcem do małego, płytkiego otworu w pniu
brzozy, najlepiej na wiosnę, gdy soki drzewa ruszą. Drugi koniec
patyka należy wpuścić do butelki, do której oskoła obficie spływa.
Uzyskaną oskołę można też utrwalić i zabezpieczyć przed zepsuciem
przez dolanie do niej trochę spirytusu. Przed jej użyciem np. do
zmywania tłustej cery lub tei do wcierania w skórę głowy przy szybko
tłuszczących się włosach rozrzedzamy bzowinę czystą wodą w stosunku
1 łyżka stołowa wody brzozowej na 1 szklankę czystej wody. Rankę na
pniu brzozy zabijamy kołeczkiem, aby zarosła.
Na szczególną uwagę zasługuje grzyb wyrastający czasem na pniu
brzozy (włóknouszek ukośny)
tj. guzowata narośl o spękanej, czarnej powierzchni, z którego
wyciąg wodny, jak wykazały badania uczonych radzieckich i polskich,
wzmaga siły obronne organizmu. Długotrwałe zażywanie tego wyciągu
wstrzymuje wzrost tkanki nowotworowej i zmniejsza jej przerzuty.
Radziecki preparat z tego grzyba brzozy nazywa się Czaga, lecz jest
mało dostępny.
Grzyb
zwany popularnie hubą brzozową lub
modrzewiową.
Ma postać chropowatego, często nieregularnego kształtu guza barwy
brunatnej, czarnawej lub brązowoczarnej. Rośnie na pniach modrzewi,
brzóz i olch. Rozpowszechniony jest
w Azji, Ameryce Północnej i w Europie. W Polsce występuje bardzo
często. Jest twardy, trudny do zerwania z pnia. Stosowany w
medycynie ludowej od około XVI wieku do leczenia miażdżycy,
nadciśnienia, przewlekłych stanów zapalnych przewodu pokarmowego,
wrzodów żołądka, nowotworów gruczołów dokrewnych, żołądka, układu
nerwowego, piersi, narządów płciowych, układu moczowego, skóry.
Składniki
czynne:
kwas agarycynowy, związki terpenowe (triterpeny),
w tym laktony: lanosterol
(3β- hydroxy-lanosta-8,24-diene),
inotodiol (3β-22-dihydroxy-lanosta-8,24-diene),
trametonolinowy kwas (trametenolic
acid = 3β -hydroxy-lanosta-8,24-dien-21-oic acid), lakton: 3β
-hydroxy-8,24-dien-lanosta-21,23-lactone.
Najsilniejsze działanie
przeciwnowotworowe wykazują: inotodiol i lanosterol.
Wodne wyciągi zawierają mało składników czynnych, dlatego poleca się
sporządzanie wodno-alkoholowych ekstraktów. Związki terpenowe i
laktonowe włóknouszka niszczą również wirusy (np.
grypy, HIV) i bakterie. Obniżają ciśnienie krwi, zwiększają
liczbę erytrocytów i limfocytów we krwi. Wyciągi z włóknouszka mają
właściwości immunostymulujące i ogólnie wzmacniające, przeciwpotne,
przeciwgorączkowe
i przeciwzapalne. Działają też silnie przeciwtrądzikowo. Szczególnie
korzystnie działają
przy acne inversa i trądzikach niebakteryjnych opornych na inne
leczenie. Istnieją doniesienia o leczniczym wpływie wyciągów z
włóknouszka przy łuszczycy
psoriasis. Może korzystnie działać u chorych na toczeń
rumieniowaty (liszaj rumieniowaty
Lupus erythematosus - Erythematodes).
W handlu znajdują się rozmaite preparaty z włóknouszka, niestety nie
zawsze mające właściwą zawartość składników czynnych włóknouszka.
Najlepiej zebrać surowiec ze stanu naturalnego i przygotować
preparat leczniczy samodzielnie. Grzyb pozyskuje się wiosną lub
jesienią. Nie należy go suszyć w wyższej temperaturze niż 50% C.
Przed lub po wysuszeniu surowiec trzeba zetrzeć na tarce i
przechowywać w szczelnym opakowaniu.
GEMMAE BETULAE - PĄCZKI BRZOZOWE
Surowiec
Pączki brzozowe zbiera się zimą i wczesną wiosną z gałązek brzozy
zwisłej (białej, brodawkowatej)
- Betula pendula Roth. (Betula
verrucosa Ehrh., Betula alba L.). Suszenie powinno odbyć się
w temperaturze do 30o C. W gemmoterapii wykorzystywane są również
świeże rozdrobnione pączki. Cennym surowcem są także nierozwinięte
pączki kwiatowe brzozy zbierane od kwietnia do maja.
Skład
chemiczny
Pączki zawierają żywice, trójterpeny lupanowe (betulina,
kwas betulinowy), saponiny - 1-2%, flawonoidy (kemferol,
luteolina, kwercetyna, rutyna, hiperozyd), aminokwasy (sporo
cytruliny), kwas salicylowy, olejek eteryczny, witaminy (P,
C, B), garbniki, śluzy, wielocukry, fitohormony, fitosterole.
Działanie
Wyciągi z pączków brzozowych działają moczopędnie, przeciwobrzękowo,
napotnie, przeciwgorączkowo, przeciwartretycznie,
przeciwreumatycznie, przeciwzapalnie, odtruwająco, wzmacniająco
ogólnie, antyseptycznie, odkażająco, oczyszczająco na drogi moczowe,
przeciwkamiczo (zapobiegają
odkładaniu się osadów i kamieni moczowych w układzie moczowym).
Preparaty z pączków brzozowych uintensywniają wydzielanie żółci oraz
zwiększają wydalanie szkodliwych produktów przemiany materii i
ksenobiotyków. Regulują gospodarkę hormonalną i wodno-elektrolitową.
Zastosowanie
Przetwory z pączków brzozowych wykorzystuje się do leczenia
skąpomoczu, kamicy moczowej, obrzęków pochodzenia sercowego i
krążeniowo-nerkowego, reumatyzmu, artretyzmu (dny),
chorób skórnych, zatruć, stanów zapalnych układu moczowego i
płciowego, zapalenia piersi. Ponadto w terapii zapalenia przydatków,
upławów, zaburzeń hormonalnych (dotyczy:
mineralokortykosteroidy, wazopresyna, hormony płciowe).
Powinny być stosowane do leczenia wszelkich schorzeń
dermatologicznych (np. wypadanie
włosów, brak połysku włosów, wypryski, zapalenia mieszków łojowych,
łuszczyca, trądzik, owrzodzenia).
Zewnętrznie:
stany zapalne oczu (okłady,
przemywanie), choroby skórne (okłady,
przemywanie),
stany zapalne odbytu (lewatywy)
i układu płciowego (płukanki,
nasiadówki, irygacje).
Preparaty i
dawkowanie:
1.Napar z pączków świeżych lub
suchych:
2 łyżki mielonych (rozdrobnionych) pączków zalać 400 ml wody
wrzącej; przykryć,
ml przez 2-3 tygodnie. W chorobach skórnych pić 2 razy dziennie
(rano i wieczorem) po 200 ml przez 1-3 miesiące. Napar stosować
również do płukanek, okładów, przemywania, lewatyw
(150-200 ml doodbytniczo przy hemoroidach i stanach zapalnych) i
nasiadówek.
2. Intrakt stabilizowany z pączków
brzozowych:
1 szklankę świeżych lub suchych rozdrobnionych pączków brzozy zalać
tygodnie, przefiltrować. Zażywać 3 razy dziennie po 15 ml w 100 ml
wody. Po rozcieńczeniu (1 łyżka na szklankę wody zdrojowej) stosować
do płukanek, okładów i przemywania. W stanie nierozcieńczonym do
pędzlowania opryszczki, plam, owrzodzeń,, wyprysków. Wcierać we
włosy 2 razy w tygodniu po umyciu lub na 6 godzin przed umyciem. Po
umyciu włosów zastosować płukankę w naparze lub rozcieńczonym
intrakcie.
3. Macerat z pączków brzozy:
3 łyżki rozdrobnionych pączków brzozy zalać 300 ml zimnej wody
zdrojowej, przykryć
wieczorem jako środek odtruwający (czyszczący krew) i wzmacniający.
Ponadto stosować do kuracji oczyszczających i odmładzających skórę
(okłady, przemywanie). Macerat można zakonserwować alkoholem 40-70%
w proporcji 1:1, cukrem (1:1) lub gliceryną (1:1).
Bez konserwacji zachowuje aktywność w lodówce przez 2 doby.
4. Tonik do skóry z pączków
brzozowych:
100 ml intraktu lub 100 ml maceratu lub 100 ml naparu z pączków
brzozy zalać 50 ml soku
z ogórka, 50 ml wody zdrojowej wysokozmineralizowanej oraz 100 ml
spirytusu mrówczanego lub spirytusu salicylowego, dodać 2 krople
olejku lawendowego, wymieszać. Skórę przemywać 1-3 razy dziennie.
Tonik brzozowy działa odkażająco, oczyszczająco, wybielająco,
odżywczo, przeciwzapalnie i pojędrniająco. Tonik ten poprawia
krążenie krwi
i przyśpiesza procesy odtruwania, dotlenienia i odżywienia komórek
skóry.
5. Proszek z pączków brzozowych:
pączki po wysuszeniu zmielić w młynku do kawy. Zażywać 2-3 razy
dziennie po 1 łyżeczce sproszkowany pączków. Stosować jako środek
odżywczy, wzmacniający i odtruwający.
6. Miód z pączkami brzozy:
na każdą łyżkę naturalnego miodu dać 1 łyżeczkę zmielonych świeżych
lub suchych pączków brzozy oraz pół łyżeczki alkoholu 40%,
wymieszać. Zażywać jako środek odżywczy, odtruwający, poprawiający
samopoczucie i wzmacniający: rano i wieczorem
po 1 łyżce.
|