NATURALNE LECZENIE

BABKA LANCETOWATA

Babka lancetowata, babka wąskolistna (Plantago lanceolata L.) - gatunek byliny należący do rodziny babkowatych (Plantaginaceae Juss.). Występuje w stanie dzikim na całym obszarze klimatu umiarkowanego: w Europie i Azji aż do Himalajów. Gatunek bardzo zmienny, przystosowuje się do różnych warunków, został rozwleczony po całek kuli ziemskiej. Bardzo pospolity w Polsce, rośnie na łąkach, trawnikach, pastwiskach, przydrożach, zboczach i polanach. Lubi lekkie i przewiewne gleby, czarnoziemne lub gliniasto-piaszczyste. Często spotykana jako roślina ruderalna lub chwast w koniczynie, lucernie. W polskich Tatrach spotykana do wysokości 1367 m n.p.m. W Polsce występuje coraz rzadziej w stanie naturalnym, ze względu na stosowanie herbicydów.

Pod powierzchnią ziemi znajduje się krótkie kłącze. W czasie kwitnienia wyrastają pędy kwiatonośne osiągające wysokość do 40 cm. Liście są długie, równowąskie, lancetowate, u nasady zwężone w rynienkowaty owłosiony ogonek. Skupione są w przyziemne rozety, które mają 3-7 równoległych nerwów. Blaszka liściowa przeważnie całobrzega, rzadko z nielicznymi ząbkami. Liście są o smaku gorzkawym i ściągającym. Z rozetek liściowych wyrasta jedna lub kilka bezlistnych szypułek kwiatostanowych o 5 głębokich bruzdach. Szypułka jest prosto wzniesiona lub podnosząca się. Kwiatki są drobne, niepozorne, białe do brunatnoróżowych, zebrane w gęsty, kulisty lub walcowaty, brunatny kłos. Kwiatki osadzone w suchobłoniastych przysadkach. Korona zrosłopłatkowa, ma krótką rurkę i cztery płatki. Owoce są gładkie, błyszczące, czerwonobrunatne nasiona w kształcie czółenek osadzone są po 1-2 w jajowatej torebce. Korzenie są liczne, wiązkowe.

Liście zawierają aukubinę, substancje śluzowe, pektyny, garbniki (ok. 6,5%), kwasy: fumarowy, benzoesowy, cynamonowy, waniliowy, sole mineralne (w tym sole cynku i krzemionkę), flawonoidy (bajkaleina, skutelareina).

Roślina lecznicza

Babka lancetowata jest rośliną znaną od bardzo dawna w lecznictwie. Uważano, że musi ona być silnym środkiem na zranienia skoro nie ginie "nawet na uczęszczanych drogach mimo deptania przez końskie kopyta i rozjeżdżania żelaznymi obręczami wozów". Przewija się w lecznictwie przez wieki. W starożytności zalecano sok z babki na ukąszenia skorpionów i węży, w średniowieczu na złamania i opuchlizny, a także jako antidotum na miłosne czary. Medycyna ludowa roślinę zalecała w leczeniu chrypki, suchego, przewlekłego kaszlu, nieżytów przewodu pokarmowego oraz dróg moczowych. Surowcem zielarskim są liście - Folium Plantaginis (Folium Plantaginis lanceolatae) lub cała roślina (Herba Plantaginis). Rzadziej stosuje się korzeń lub nasiona.

Działanie: sok z babki jest lekiem śluzowym i powlekającym. Również napary i odwary działają przeciwzapalnie w jamie ustnej, gardle i przewodzie pokarmowym. Działanie przeciwzapalne i niszczące bakterie zawdzięczamy irydoidom a osłonowe związkom śluzowym. Wyciągi z babki mają również nieznaczne właściwości wykrztuśne i regenerujące nabłonek. Lekko rozkurczają mięśnie gładkie dróg oddechowych. Stosowane są przeciwko kaszlowi (także u palaczy), chrypce, w stanach zapalnych z utrudnionym odkrztuszaniem i zalegającą wydzieliną. W takich przypadkach należy pić sok z babki w ilości pół łyżeczki na ćwierć szklanki ogrzanej wody najlepiej mineralnej 3 razy dziennie lub syrop z babki lancetowatej 4 razy dziennie po łyżeczce. Liść babki można mieszać z innymi ziołami: w schorzeniach gardła, przy kaszlu z tymiankiem, w nieżytach przewodu pokarmowego łączyć z bobrkiem, a w owrzodzeniu żołądka z prawoślazem.

Odwar z babki sporządza się z 1 łyżki suszonych liści na 1 szklankę wody i pije 3 razy dziennie po pół szklanki pomocniczo w chorobie wrzodowej oraz zapaleniach żołądka i jelit. Odwar lub sok stosuje się również zewnętrznie. Działa on antyseptycznie, przyspiesza gojenie się ran i regenerację naskórka. Istotne są tu takie składniki jak związki krzemu, garbniki, sole potasu, magnezu i cynku. Rozcieńczony sok lub odwar stosuje się do okładów, przemywań i irygacji. Delikatny wystudzony napar może służyć do przemywań powiek przy zapaleniu spojówek. W przypadkach drobnych zranień i ukąszeń owadów można przykładać świeże, czyste (opłukane) liście babki bezpośrednio na skórę. Na zmęczone oczy można przyłożyć na powieki 2-3 liście zmiażdżone lekko tłuczkiem lub 2 łyżki suszonego ziela, zalane niewielką ilością wody.

Młode liście babki są jadalne. W wielu krajach Europy przyrządza się je w postaci sałatek lub gotuje jak kapustę. Wczesną wiosną radzę wszystkim spróbować surówki, do której oprócz babki lancetowatej warto dodać liście mniszka i pokrzywy. Oprócz niewątpliwych walorów smakowych taka solidna dawka witamin może nam pomóc uniknąć wiosennych przeziębień i innych nękających nas w tym okresie dolegliwości. Suszone liście babki są również składnikiem niektórych gatunków tytoniu fajkowego, a także herbaty. Dojrzałe nasiona zawierają dużo tłuszczu i białka, dzięki czemu mogą być stosowane jako doskonały dodatek do pokarmu dla ptaków hodowlanych.

Zbierając zioła do celów spożywczych pamiętajmy o ogólnej zasadzie, iż nie należy zrywać jakichkolwiek ziół w miejscach zanieczyszczonych - np. w pobliżu centrum miasta, przy zakładach przemysłowych, w pasie wzdłuż jezdni, w miejscach gromadzenia odpadów itp. Rośliny rosnące na takich stanowiskach mogą zawierać szkodliwe dla ludzkiego zdrowia składniki np. metale ciężkie.

Surowiec zielarski: stanowią liście - Folium Plantaginis (Folium Plantaginis lanceolatae) lub cała roślina (Herba Plantaginis). Rzadziej stosuje się korzeń lub nasiona.

Liść babki można mieszać z innymi ziołami: w schorzeniach gardła, przy kaszlu z tymiankiem, w nieżytach przewodu pokarmowego łączyć z bobrkiem, a w owrzodzeniu żołądka z prawoślazem.

Roślina jadalna

Liście po umyciu i usunięciu nerwów są używane na surowo jako sałata, do potraw z twarogu, albo gotowane jako jarzyna lub dodatek do zup ziołowych. Razem z liśćmi pokrzywy i mniszka lekarskiego stanowią składniki sałatki wiosennej.

Roślina pastewna

Posiada dużą wartość pokarmową jako pasza zielona. U bydła wywołuje biegunkę.

Świeży sok z babki (1-2 łyżki dziennie)
jest bardzo skuteczny przy leczeniu raka żołądka.