ZAKRYTE ZAGADKI

SMOK - SYMBOL ODRODZENIA
CZY UNICESTWIENIA?

Smoki:

W opowieściach występują jako twory pozytywne lub negatywne. Albo zsyłają upragnione deszcze, albo pożerają niewinne dziewice. Albo nas fascynują, albo przerażają. Te opowieści jednak przestają mieć dla nas jakiekolwiek znaczenie, kiedy stajemy się dorośli. Czy to dobrze? Czy rzeczywiście smok to tylko kreatura z baśni, o której należy zapomnieć? A co gdyby się okazało, że smok to nie tylko drapieżne zwierzę z ilustracji, a w legendach i opowiastkach jest więcej prawdy niż nam się wydaje? Czy dorosły człowiek nie powinien uwierzyć w smoka?

Wszystkim nam wydaje się, że dobrze wiemy czym jest smok, jakie to stworzenie, jak wygląda i czym się charakteryzuje. I ja tak myślałam, do dnia w którym moim "oczom" ukazał się wielki biały, a może lodowy, sędziwy smok wznoszący się niczym potężny wojownik w schłodzonej przestrzeni kosmicznej. Nie potrafiłam do końca zrozumieć przesłania jakie niósł za sobą ten obraz, dlatego też postanowiłam bliżej poznać istotę smoka.

Smok symbolizuje połączenie wszystkich mocy i wszystkich żywiołów, jego skrzydła symbolizują powietrze, łuski - wodę, ogniste tchnienie żywiołów powstaje w konsekwencji tzw. piąty element akasha, eter, kwintesencja, źródło wszystkiego. W znanych nam legendach smok częstokroć strzeże wielkich skarbów, w tym np. złotego runa, czy św. Graala. Skarby te w rzeczywistości mają określać skarby ducha, a smok strzeże ukrytych skarbów ludzkiej duszy. Skarbów, które nie mają nic wspólnego z przyziemnymi dobrami materialnymi, a przede wszystkim z alchemicznym złotem, kamieniem filozoficznym, tajemnicą prawdy kwiatu życia, miłością, jednością i oślepiającym blaskiem wszechpotężnego światła.

Pełna symbolika smoka pozwala doszukiwać się jego roli również w procesie przebudzenia kundalini. Jest on bowiem również połączeniem nieba i ziemi, Geb i Nut, a więc i tym samym dwóch biegunów na dwóch krańcach axis mundi, połączeniem Shivy (Mulladhara) i Shakti (Ajna), wznoszącym się, uskrzydlonym smokiem. Ten właśnie smok strzeże dróg do Drzewa Życia i innych świętych elementów.

W najstarszych znanych nam przesłaniach smok utożsamiany był z żywiołem wody, która istniała jeszcze przed aktem stworzenia. I tak smoki wodne wiążą się z płodnością na całym terenie Eurazji. W odniesieniu do przyrody, smok jest symbolem wody. Chińczycy wierzyli w przeszłości, że każda rzeka, zbiornik wodny czy chmura mają swojego smoka, którymi zarządza Smoczy Król w Niebie. W czasach suszy składano ofiary Królowi Smoków z prośbą o deszcz. Smoki w chińskich wierzeniach nazywane były lung - symbolizowały więc Yang i pozostawały w stałym związku z Yin siłami wody, użyczającymi płodności. Również nordycki Midgardsorm - Wąż Midgardu żył w wodach morza otaczającego ziemię z jej czterech stron. Natomiast znany z mitów Basków bóg atmosferyczny Maju zwany był również Sugaar - "Wąż/Smok". Jako ognisty sierp na niebie zapowiadał burzę. Z kolei sumeryjski bóg Dummuzi - umierające bóstwo odradzające się po okresie suszy wraz z naturą nosi imię Amauszumgalana co oznacza - "Matką Jego Jest Smok Niebios".

Istnieją również przesłania, zgodnie z którymi symbolem ciemności jest Tiamat - smocza bogini chaosu, która pokonana czeka uśpiona na swe przebudzenie. Ona to według nauk tajemnych miała stworzyć jedenaście potworów do walki z siłami światła, które są też swego rodzaju odpowiednikiem jedenastu poziomów kabalistycznego Drzewa Nocy. W tej postaci smok z pewnością budził w człowieku niepewność i strach. (o tym bardziej szczegółowo piszą teksty Zakonu Smoka powołanego przez Zygmunta Luksemburczyka dnia 12 grudnia 1408 roku - Loża Magan).

Smoki są przede wszystkim symbolami prachaosu, przeciwieństwem ładu kosmicznego i nowego porządku boskiego. Często symbolizują kataklizmy natury i wrogie pramoce. W mitach wielu ludów monstra owe noszą imiona Lotan, Lewiatan, Rahab, Tiamat, Apofis, Lilujanka, wąż Midgardu, Fafnir, Vrtra, Ahi, Azi Dahaka itd. Walczą z nimi bogowie: ugarycka bogini Anat i bóg Baal, hebrajski Jahwe, babiloński Marduk, hetycki Teszub, greccy Zeus i Apollo, egipski Szu lub Seth itd. Z drugiej jednak strony warto też zwrócić uwagę na fakt dwóch różnych, głównych kolorów smoków, z jakimi spotykamy się w kulturach i mitach świata. Są to smok czarny i smok biały. Czyżby podział ów brał swój początek również z ogólno pojętego dualizmu i definiowania tego co dobre i złe? Niektóre źródła twierdzą, że smok biały to stara, sędziwa smoczyca, pra-matka, która z odwiecznej otchłani niebytu powstała byt stworzywszy. Czasami groźna, czasem pobłażliwa, raz mściwa i groźna innym razem troskliwa. Jak jest naprawdę?

Smok jako symbol jest również utożsamiany z wężami ma więc zarówno aspekty negatywne (śmiertelne ukąszenie, ewidentny symbol zła), jak i pozytywne. Jednak w zdecydowanej większości w tym na Bliskim Wschodzie i w Europie przeważała symbolika negatywna. Smok kojarzony był i jest ze złem, grzechem, szatanem, piekłem, okrucieństwem, potęgą, despotyzmem, władzą, ciemnością, herezją, nieczystością i kłamstwem. Natomiast u Greków i Rzymian spotykamy już jego wyobrażenie pozytywne. Drakones były chtonicznymi istotami, żyły pod ziemią, czuwały nad urodzajem i głosiły na żądanie wyrocznie. Z czasem jednak przeważyła negatywna reputacja smoka. W wierzeniach chrześcijańskich smok (wąż) jest jednoznacznym synonimem diabła, szatan, głównego wroga i przeciwnika Boga. Monstrum Apokalipsy (Ap. 20:2) zostaje wrzucone do czeluści na tysiąc lat, aby nie uwodziło już więcej żadnego narodu. Po tym okresie raz jeszcze zostaje wypuszczone na wolność, aby w końcu znaleźć się na zawsze w morzu ognia i siarki (Ap. 20:10).

Już w Biblii występuje przyrównywanie władców do smoków. Jeremiasz tak nazywa króla babilońskiego Nabuchodonozora (Jer. 51:34), Ezechiel natomiast twierdzi, że faraon jest smokiem, który znajduje się na morzu świata (Ez. 32:2). Ludzkość od wieków jak wskazują przesłania podejmowała się również walki ze smokami jaki siłami zła. Po zwycięstwie chrześcijaństwa w Europie walkę tę kontynuowali liczni święci chrześcijańscy ze św. Jerzym i archaniołem Michałem na czele (święci: Małgorzata z Antiochii, Marta - siostra Łazarza, Bernard z Clairvaux, Sylwester, Teodor z Pontu, Samson, Donat, Klemens z Metzu, Roman z Rouen), a także biskup Marceli z Paryża, arcybiskup Dola i niezliczone tłumy rycerzy średniowiecznych, potomków indoeuropejskich wojowników.

Czym jednak tak naprawdę była owa bohaterska walka ze smokiem? Może pewnych wyjaśnień udzieli nam tutaj C.G. Jung ze swoimi wyjaśnieniami dotyczącymi symboliki smoka i archetypu cienia (i w zakresie archetypu cienia LINK!).

C.G. Jung w opowieściach o walce ze smokami widzi przede wszystkim wyraz walki pomiędzy Ego a regresywnymi siłami psychiki ludzkiej. W najniższych poziomach nieświadomości znajduje się osad doświadczenia wszystkich naszych zwierzęcych, a następnie najstarszych ludzkich przodków. "Zbiorowa nieświadomość - jak twierdził Jung - jest ogromnym duchowym dziedzictwem rozwoju ludzkości, odrodzonym w każdej strukturze indywidualnej". Jeśli tak jest naprawdę, to rzeczą zrozumiałą będzie istnienie - w "mrocznych jaskiniach ludzkiego mózgu" - wspomnienia obrazu, przytłumionego i zniekształconego przez następne doświadczenia, mięsożernego dinozaura, będącego śmiertelnym wrogiem żyjących już w erze mezozoicznej ssaków. Smoki są nieśmiertelne. Wedle mitów starogermańskich Nidhögg (stisl. Nidhhöggr) - uskrzydlony potwór smoczo-wężowy podgryzający korzenie kosmicznego drzewa i wysysający krew z ciał zmarłych, po swoim skonie w czasie Apokalipsy -Ragnarökk znów odrodzi się w nowym, pięknym świecie. Jest bowiem jego niezbywalną częścią.

W psychologii neojungowskiej stosunek do archetypu Cienia w postaci Smoka pozwala wyodrębnić archetypy wewnętrznego bohatera - Sieroty, Męczennika, Wędrowca, Wojownika i Maga. Sierota dążący do bezpieczeństwa zaprzecza istnieniu smoka a jednocześnie oczekuje na ratunek. Męczennik charakteryzujący się dobrocią, troską i odpowiedzialnością, zaspokaja żądania smoka lub poświęca siebie, aby ratować innych. Z kolei niezależny i samodzielny Wędrowiec ucieka przed smokiem. Wojownik, którego cechą jest siła i skuteczność zabija smoka. Natomiast Mag dążący do jedności, autentyczności i równowagi wręcz się z nim utożsamia.

Starożytni kapłani i szamani w swych wędrówkach duchowych poskramiali smoka, umieli na nim jeździć. Wojownicy natomiast starali się go wykorzystać w swych bojach, krwawych bitwach i okrutnych wojnach. Smoki ciągle są w nas. Drzemią w ciemnych otchłaniach naszych mózgów. Nie ujarzmione, nie oswojone budzą się i wtedy... ogień spopiela ludzkie siedliszcza i krew leje się szerokimi rzekami. Jak powiedział Jung "Europa jest matką smoków, które pożarły całą ziemię".

A jak wiele wspólnego mogą mieć jeszcze ów smoki z reptilianami, jaszczurami itd.? O tym może innym razem. Jak na razie mam nadzieję, że zrozumieliście skąd ów motyw smoka czerpie swoje źródło oraz, że smoki istnieją czy chcecie tego, czy nie. Kwestia tylko tego czy zdajecie sobie sprawę z ich obecności.

(opracowane w części na bazie art. "Smoki i smokobójcy" Jerzy Tomasz Bąbel)

14. Oct. 2008

GODAN