Qigong (wymowa: czi-gung)(chin.
trad. 氣功, chin.upr. 气功, pinyin: qìgōng, Wade-Giles ch'i kung)
jest zestawem ćwiczeń zdrowotnych starożytnych Chin. Qigong składa
się z dwóch słów: Qi, czyli życiowa energia, oraz Gong, czyli
perfekcyjne opanowanie czegoś (np.
perfekcyjne opanowanie sztuk walki to Kung-Fu). Oznacza to
mniej więcej "perfekcyjne opanowanie sztuki kontroli energii
życiowej". Technika składa się z odpowiedniej postawy, skupienia
umysłu oraz odpowiedniego oddechu. Może być stosowana w celach
medycznych, medytacyjnych oraz jako sztuka walki.
Zastosowanie:
Obecnie ćwiczenia qigong uprawia się najczęściej z myślą o
korzyściach zdrowotnych. Stanowią one nie tylko formę profilaktyki,
pomocną w utrzymaniu dobrego samopoczucia i sił żywotnych, ale także
środek terapii w wielu schorzeniach. Wykorzystuje się zarówno
ćwiczenia tradycyjne, jak i opracowane na ich bazie metody
nowoczesne. Szerokie zastosowanie mają ćwiczenia rozwinięte w
kręgach medycznych, ściśle związane z teoriami tradycyjnej chińskiej
medycyny (yijia qigong - qigong
medyczny). Również jednak i inne metody często wykazują
znakomite walory zdrowotne.
Najpopularniejsze są systemy całościowe. Jest ich wiele. Tutaj
wymieńmy tylko kilka: qigong Dzikiej Gęsi, qigong Lecącego Żurawia,
qigong spontaniczny (często jednak
krytykowany, ze względu na występujące skutki uboczne), taiji
qigong (system oparty na taijiquan,
lecz nastawiony wyłącznie na korzyści zdrowotne i higienę umysłu),
czy metoda zhan zhuang (opierająca
się głównie na statycznych i ruchowych ćwiczeniach medytacyjnych,
będących częścią składową systemu yiquan). Istotą tych metod
jest głównie przywrócenie i utrzymanie naturalnej harmonii
organizmu, warunkującej poziom jego sił odpornościowych.
Poza metodami dla wszystkich istnieją też specjalistyczne ćwiczenia,
które stosuje się w konkretnym przypadku chorobowym. Są to z reguły
ćwiczenia bardzo proste, dobierane przez doświadczonego w tym
zakresie lekarza w zależności od konkretnej osoby - jej warunków
fizycznych, osobowości, schorzenia na jakie cierpi i etapu leczenia.
Określa się to mianem terapii qigong (qigong
liaofa).
Miliony ludzi w Chinach i na całym świecie praktykuje qigong
codziennie, jako ćwiczenia zdrowotne. W Chinach można zobaczyć
ćwiczących w grupach ludzi, jeśli wczesnym rankiem wybierzemy się do
parku.Zdrowotne działanie qigong zostało oficjalnie uznane za technikę
leczniczą w chińskich szpitalach w roku 1989. Jest przedmiotem w
głównych uniwersytetach medycznych. Po latach debat, rząd Chin
ogłosił w 1996 roku qigong jako oficjalną część Narodowego Planu
Zdrowia.
Dr Yan Xin (嚴新), specjalista od zarówno zachodniej jak i chińskiej
medycyny, a również założyciel szkoły Yan Xin Qigong sugeruje, że
aby qigong zostało zaakceptowane w kulturze zachodniej musi przejść
przez szereg badań naukowych. W przeciwnym wypadku zostanie uznane
za przesąd. W połowie lat osiemdziesiątych on, oraz inni naukowcy
zaczęli systematycznie badać qigong w instytucjach naukowych w
Chinach i Stanach Zjednoczonych. Opublikowali ponad 20 dokumentów.
Krytyka Qigong:
Większość krytyki wzięła się z faktu, że zarówno specjaliści z Chin
jak i z Zachodu nie mają silnych dowodów na to, że poprzez
odpowiednią praktykę ruchów, rozciąganie, odpowiednie oddychanie,
relaksację i zwiększanie zasięgu ruchów stawów może poprawić zdrowie
człowieka. Wielu biologów i fizyków nie widzi powodów, żeby wierzyć
w energię qi.
Wielu mistrzów qigong twierdzi, że potrafią wykrywać i manipulować
tą energią. Inni, również specjaliści od qigong wierzą, że qi jest
tylko metaforą dla procesów biologicznych, a skuteczność ćwiczeń
może być porównana z tymi z kultury zachodu (jak
na przykład redukcja stresu).
Przestrogi:
Wielu ludzi praktykuje Qigong korzystając z instruktażowych nagrań
na kasetach video, DVD czy na podstawie książek i artykułów z
Internetu, z powodu braku mistrza w najbliższej okolicy. Praktyka
bez nauczyciela może doprowadzić do niepożądanych efektów.
Zanotowano przypadki trwałych urazów fizycznych oraz psychicznych u
ludzi praktykujących samodzielnie w nieprawidłowy sposób, lub też
praktykujących nieprawidłowo dobrane ćwiczenia. Obecnie ze względu
na wzrost popularności ruchu New Age w Stanach Zjednoczonych
powstało wiele szkół kierowanych przez niedoświadczonych
instruktorów lub mających cechy destrukcyjnych kultów.
Na zakończenie:
W czasie ćwiczeń niezbędny jest spokój ducha
(ding shen), wyciszenie (ru
jing), eliminacja przeszkadzających, chaotycznych myśli (paichu
zanian). Odpowiedzią na najczęściej zadawane pytanie "jak
najlepiej ćwiczyć Qigong?" jest "po prostu zacznij praktykę!".
Qigong, pod różnymi nazwami, ma długą historię w Chinach. Zapiski
dotyczące Qi, oraz jego działania sięgają roku 1300 p.n.e. Wśród
rozmaitych tradycyjnych chińskich systemów ćwiczeń, które dały
początek dzisiejszym metodom określanych wspólnym mianem qigong,
jedne kładły nacisk na ruch, nazywano je zatem donggong (ćwiczenia
ruchowe), w innych koncentrowano się na ćwiczeniach medytacyjnych w
określonych pozycjach (najczęściej
wykorzystywano w Chinach pozycję siadu skrzyżnego), zaliczano
je więc do jinggong - ćwiczeń statycznych. Z biegiem czasu
upowszechniła się praktyka łącznego wykorzystania donggong i
jinggong.
Najwcześniejsze ćwiczenia ruchowe zwano daoyin. W nazwie tej kryje
się znaczenie "prowadzenia", "kierowania". Uważa się zatem, że od
samego początku ćwiczenia te opierały się na mentalnym prowadzeniu
ruchów ciała. Według innych interpretacji chodzić miało o
odpowiednie kierowanie przepływem qi (ch'i),
przy pomocy ruchów ciała.
W starożytnych tekstach spotykamy się też z pojęciem tuna - kolejnej
odmiany tradycyjnych ćwiczeń zaliczanych do qigong. Tuna oznaczało
oddychanie. Tak więc w tym wypadku chodziło o ćwiczenia oddechowe (z
którymi qigong jest niekiedy całkowicie utożsamiany - oczywiście
stawianie tu znaku równości jest zbyt wielkim uproszczeniem).Yunqi
(poruszanie qi) polegało na
kierowaniu przy pomocy umysłu przepływu qi do określonych części
ciała, w celu osiągnięcia odpowiednich efektów.
Taoiści swoje ćwiczenia dzielili na minggong i xinggong. Minggong ("ćwiczenia
życia") odnosiły się bardziej do ciała, jego właściwego
funkcjonowania z punktu widzenia tradycyjnych chińskich koncepcji.
Xinggong ("ćwiczenia natury")
dotyczyły umysłu. Do taoistycznego xinggong zbliżone były
praktyki medytacyjne buddyzmu chan (w
jęz. japońskim - zen).
Późniejsze systemy łączyły z reguły w jedno różne formy ćwiczeń.
Wykorzystywano stosownie do potrzeb ćwiczenia statyczne i ruchowe,
xinggong i minggong, daoyin, tuna i xingqi. W trakcie ćwiczeń
ruchowych daoyin stosowano jednocześnie kontrolowane oddychanie tuna,
kierowano "przepływem qi", a towarzyszyło temu wyciszenie umysłu
charakterystyczne dla ćwiczeń medytacyjnych xinggong.
Wiele ksiąg zostało napisanych o qigong na przestrzeni wieków, na
ich podstawie wyróżniamy trzy etapy rozwoju:
•W starożytnych Chinach wierzono, że poprzez pewne ruchy ciała,
koncentrację oraz różne techniki oddechowe człowiek mógł osiągnąć
równowagę fizyczną, duchową oraz metaboliczną. Te techniki były
rozwijane poprzez sprawdzanie możliwości ciała oraz naśladowanie
ruchów i zachowań różnych zwierząt. Wiedza była przekazywana od
mistrza do ucznia. Ten stopień rozwoju nazwano Chińskim Tradycyjnym Qigong.
•W późniejszych wiekach praktyki te zostały bardziej
zestandaryzowane, bardzo często związane z praktykami religijnymi.
Na przykład, kiedyś palenie kadzideł służyło do odmierzania czasu i
odstraszania owadów, w późniejszym etapie rozwoju było nieodłącznym
elementem praktyk. Z czasem powstawało coraz więcej form qigong,
przekształcane przez poszczególne szkoły: taoizm, buddyzm,
konfucjanizm, neokonfucjanizm, medycyna chińska czy tradycyjne
chińskie szkoły walki.
•W latach siedemdziesiątych uczeni zaczęli badać qigong metodami
naukowymi, żeby udowodnić skuteczność praktyk.
•W dzisiejszych czasach wiele uczelni uczy qigong jako przedmiotu.