jest
endemitem* występującym w Maroku. Nigdzie, poza Marokiem, nie
udało się wyhodować drzewa arganiowego tak, by owocowało.
Rośnie w południowo-zachodniej części kraju, w regionie
Souss, między Agadirem, Marrakeszem i Essaouirem oraz w
pobliżu Oujda, na terenach obejmujących 700-800 tys. ha.
Dla zrównoważenia złej polityki rolnej, obszar ten został w
1998 r. wpisany na listę rezerwatów chronionej biosfery
UNESCO. Jednocześnie wprowadzono w życie wiele projektów
wspomagających utrzymanie rezerwatu oraz mających na celu
rozszerzenie badań dotyczących właściwości oleju arganowego.
*endemit
- takson (najczęściej gatunek) unikalny dla danego miejsca
albo regionu, występujący na ograniczonym obszarze, nigdzie
indziej nie występujący naturalnie.
Drzewo
arganowe jest idealnie przystosowane do ostrego klimatu,
suchego i ubogiego w sole mineralne. Korzenie arganii
wrastają głęboko (do 30 m!) w poszukiwaniu wody gruntowej,
tym samym pomagają rozpulchniać ziemię i zapobiegają erozji,
stanowiąc naturalną barierę przeciwko pustynnieniu terenów.
Cierniste drzewo dorasta do 10 m wysokości, jego korona ma
średnicę do 14 m. Argania żyje i owocuje średnio 150-200
lat, spotykane są okazy około 400-letnie. Na pierwsze owoce
trzeba czekać pół wieku. Pień arganii jest często poskręcany
i sękaty, co pozwala kozom wspinać się na drzewa, zjadać ich
liście i owoce.
Te owoce są
dla kóz wielkim przysmakiem. W Maroku często można spotkać
ucztujące na arganiach kozy. Owoce arganii są żółte,
przypominają spiczastą oliwkę lub śliwkę. Wewnątrz są
pestki, tzw. orzechy, niemal 3-krotnie większe od laskowych.
W nich z kolei są nasiona, mniejsze od ziarna słonecznika,
zawierające olej. Skorupa orzecha arganowego jest 16 razy
twardsza od skorupy orzecha laskowego.
ARGANIA SPINOSA ZWANA JEST
DRZEWEM ŻYCIA
dostarcza bowiem surowca w postaci oleju arganowego,
który jest nie tylko produktem żywnościowym, ale posiada
własności lecznicze. Dostarcza bardzo twardego drewna, stąd
określenie drzewo żelazne. Drewno jest wykorzystywane do
wykonywania mebli oraz do dekorowania niektórych skrzyń
wyrabianych w Essaouirai. Drewno i łupki orzechów są też
wykorzystywane jako paliwo do gotowania. Wytłoczyny z
orzechów służą jako pasza dla zwierząt. Tłoczeniem oleju
arganowego, zgodnie z tradycją, zajmują się marokańskie
kobiety.
OLEJ Z ARGANII
nazywany jest przez autochtonów ardjan,
marokańskie złoto lub migdał Berberów. Rozpoznaje się go po
lekko wpadającym w czerwień pomarańczowym zabarwieniu i
charakterystycznym, delikatnym orzechowym zapachu.
Uzyskiwanie oleju jest bardzo pracochłonne i skomplikowane -
do 1 l oleju potrzeba 30 kg nasion i 24 godziny pracy.
Zbiory owoców w lipcu, sierpniu i we wrześniu są ciężkie, ze
względu na panujące w tym okresie upały. Wielka ilość owoców
spada na ziemię w momencie dojrzałości. Ziarna pochodzące z
owocu arganowego są zbierane, suszone, następnie opiekane na
wolnym ogniu, by w kamiennym młynie ręcznie rozbić ich
twardą skorupę. Mus powstający po rozbiciu skorupy jest przy
pomocy letniej wody mieszany na pastę, z której zostanie
wyciśnięty olej.
SUROWIEC LECZNICZY
Na
początku lat 90. Zoubida Charrouf, profesor chemii na
Uniwersytecie Mohammeda V w Rabacie, zaciekawiona
twierdzeniami przedstawicieli plemienia Amazighów o
wyjątkowych właściwościach zdrowotnych i odżywczych oleju
arganowego, przeprowadziła jego badania chemiczne. Wyniki
jej badań potwierdziły prawdziwość tradycyjnego przekazu:
substancja zawiera ogromne ilości witaminy E oraz
nienasyconych kwasów tłuszczowych, które obniżają poziom
cholesterolu, wygładzają zmarszczki, leczą młodzieńczy
trądzik i przyspieszają gojenie otarć naskórka. Odkrycia
prof. Charrouf na nowo rozbudziły zainteresowanie drzewem
arganowym.
Dzięki działaniom prof. Charrouf, powstały w
Maroku spółdzielnie, zajmujące się produkcją oleju
arganowego, zatrudniające kobiety. Zastąpiono tradycyjne
metody ekstrakcji w pełni zmechanizowanym procesem, dzięki
czemu udało się wydłużyć termin przydatności oleju do
spożycia do 2 lat. Jeden z elementów procesu pozostał jednak
niezmieniony. Kobiety nadal, jak przed wiekami, ręcznie
miażdżą pestki.
Nie udało się znaleźć urządzenia, które
dorównywałoby sprawności ich rąk. Udało się odwrócić
niekorzystną tendencję w zakresie ochrony gatunku. Każdy z
pracowników spółdzielni każdego roku sadzi 10 nowych drzew arganowych. Pozostałością z ziaren po tłoczeniu oleju jest
gęsta pasta o czekoladowym kolorze, o nazwie amolu, która
jest słodzona, następnie serwowana jako dip do chleba na
śniadanie w berberskich gospodarstwach domowych. Smak tej
pasty jest zbliżony do smaku masła orzechowego.
W MEDYCYNIE
Olej arganowy, o lekko
gorzkawo-orzechowym smaku i takim zapachu, wykorzystywany
jest od wieków w tradycyjnej kuchni marokańskiej, także w
medycynie i kosmetyce naturalnej. W temperaturze pokojowej
jest ciekły, ma długi okres trwałości. Składa się w 80% z
nienasyconych kwasów tłuszczowych, głównie oleinowego i
linolowego (do 40%). Jest bogaty w witaminę E (670 mg/kg),
której ma dwukrotnie więcej niż oliwa z oliwek (320 mg/kg).
Zawiera prawie 100 substancji czynnych, w tym pięć grup
związków antykancerogennych: karoteny (300 mg/100 g),
polifenole (5,6 mg/100 g) o działaniu antyoksydacyjnym i
przeciwrodnikowym, sterole (160 mg/100 g), w tym spinasterol,
schotenol, stygmasterol regenerujące naskórek, tokoferole
(62 mg/100 g), alkohole triterpenowe (150 mg/100 g),
tirukallol łagodzący objawy alergii. Ze względu na zwartość
beta-amyriny, olej arganowy posiada właściwości
przeciwzapalne i chroniące skórę. Zawiera również
butyrospermol pielęgnujący skórę przed i po opalaniu.
Olej arganowy ma wpływ na
wzmocnienie systemu immunologicznego, obniża zawartość
tłuszczu we krwi, poprawia krążenie, reguluje ciśnienie,
zwalnia proces starzenia się, regeneruje już zniszczone i
chore komórki, dezynfekuje, pomaga przy odbudowie tkanki
łącznej, przemianie materii, w okresie klimakterium.
Zmniejsza ryzyko zachorowań na choroby nowotworowe. Posiada
właściwości antyoksydacyjne.
Może być stosowany przy
chorobach układu krążenia, zmniejsza ryzyko zawału serca,
miażdżycy, zapobiega chorobom Alzheimera, Parkinsona,
chorobom skórnym, reumatycznemu schorzeniu stawów, jest
skuteczny przy podwyższonych wartościach cholesterolu.
Łagodzi bóle stawowe (reumatyczne) i bóle mięśni. Wykazuje
właściwości antyseptyczne, ochronne, ujędrniające i
wygładzające.
W KOSMETYCE:
Olej arganowy nawilża i
ujędrnia skórę, działa rewitalizująco, przeciwdziała
procesom starzenia się skóry, poprawia jej elastyczność i
jędrność, wspomaga odnowę komórek. Chroni naskórek przed
wysychaniem, wygładza, uspokaja podrażnioną skórę, działa
przeciwzapalnie, łagodzi objawy trądziku, alergii. Dzięki
obecności witaminy E, doskonale chroni komórki organizmu
przed niszczącym działaniem wolnych rodników. Jest
znakomitym olejkiem do opalania, ponieważ skutecznie chroni
skórę przed działaniem promieni słonecznych, do stosowania
po kąpieli słonecznej, gdyż łagodzi podrażnienia i
poparzenia skóry. Przeznaczony jest dla skóry wrażliwej,
dojrzałej, alergicznej, trądzikowej i suchej, stosowany
także przy chorobach skórnych. Regeneruje naskórek (także
przy egzemie, bliznach).
Stymuluje proces oddychania
wewnątrzkomórkowego, neutralizuje wolne rodniki, chroni
tkankę łączną. Jest bardzo dobrym środkiem do masażu ciała.
Stosowanie oleju odbudowuje płaszcz hydrolipidowy i zwiększa
zawartość składników odżywczych w skórze. Olej arganowy
znalazł zastosowanie w kremach pielęgnacyjnych na noc, w
produktach przeznaczonych do pielęgnacji okolic oczu i ust,
olejkach przeciwsłonecznych, maseczkach. Wykorzystywany jest
w produkcji mydeł i szamponów, dodawany do lotionów po
goleniu.
Stosowany do domowej
pielęgnacji. Jako olej do masażu, nadaje skórze jędrność.
Blizny pooparzeniowe lub inne przybierają naturalny kolor i
spłycają się. Można go stosować do wmasowywania w miejsca
pokryte cellulitem, zabieg ten powoduje widoczną poprawę
stanu skóry.
Wpływa wzmacniająco na włosy i
paznokcie. W celu polepszenia kondycji włosów, należy
wmasować go w skórę głowy i włosy, pozostawić na minimum pół
godziny, następnie zmyć szamponem. Już po kilku
zastosowaniach widoczny jest rezultat. Włosy są mocniejsze,
grubsze i lśniące. Wmasowany w ręce i w paznokcie naturalny
olej arganowy nadaje skórze wilgotność i sprawia, że staje
się delikatna. Paznokcie przestają się łamać i są twarde już
po kilku zastosowaniach. Olej nadaje się znakomicie do
pielęgnacji ciał niemowląt, zabezpieczając je zwłaszcza
przed odparzeniami.
dr n. farm. Bożena Kowalczyk -
Śląski Uniwersytet Medyczny,
Katedra i Zakład Botaniki Farmaceutycznej i Zielarstwa w
Sosnowcu
Źródło:
LINK!
|