Opis:

Brzoza Brodawkowata (Betula verrucosa)

Brzoza występuje w lasach, na obrzeżach pól, przy drogach i na łąkach. Rośnie w całej Europie. W Azji od gór Ałtaj na południu po Zachodnią Syberię. Inne nazwy: brzoza biała, brzezina.

Surowce lecznicze:

W celach leczniczych używane są liście, pączki, sok i czyr (guzowata narośl na pniu).

Substancje lecznicze:

Liście zawierają saponiny, flawonoidy, związki terpenowe, garbniki katechinowe, kwasy organiczne, niewielkie ilości olejku eterycznego, substancje żywicowe i sole mineralne.

Czyr zawiera związki sterolowe i trójterpeny.

Działanie:

liście - moczopędne, napotne, wzmagające przemianę materii, bakteriobójcze;

czyr - wzmacniające, przeciwzapalne.

Zbiór i konserwacja:

Liście - należy zbierać młode, jeszcze niezupełnie rozwinięte, lepkie, pokryte żywicową substancją. Suszyć w cienkich warstwach w miejscach przewiewnych i ocienionych, w temperaturze nie wyższej niż 45°C. Przechowywać chroniąc od światła.

Pączki - zbiera się zimą, wyłącznie z drzew ściętych lub gałęzi przeznaczonych na miotły. Suszymy w miejscach ocienionych.

Sok - uzyskuje się wczesną wiosną, gdy zaczynają nabrzmiewać pąki, po głębokim nacięciu gałęzi lub wywierceniu otworu w pniu. Pamiętać trzeba, aby po pobraniu soku zatkać otwór nacięty w drzewie.

Czyr brzozowy - mylnie nazywany hubą i z hubą często mylony - jest charakterystyczną naroślą (grzyba Innotus obliquus, który przerasta pień) o popękanej w różnych kierunkach powierzchni, wyglądem przypomina czeczotę, ale w odróżnieniu od czeczoty jej przekrój jest zabarwiony na czarno.

Działanie lecznicze:

Liście brzozy pobudzają wydzielanie moczu, a z nim produktów przemiany materii, oraz dezynfekują drogi moczowe: Mogą być polecane w chorobach nerek powodujących zmniejszone wydzielanie moczu, w kamicy moczowej, w przewlekłych zakażeniach, w obrzękach pochodzenia sercowego, a także w gośćcu przewlekłym postępującym oraz
w skazie moczanowej. Z chorób skóry, w których mogą być pomocne liście brzozy wymienić trzeba zapalenie łojotokowe, trądzik młodzieńczy i łuszczycę. Liście brzozy mogą być użyteczne w leczeniu uszkodzeń wątroby spowodowanych stosowaniem silnych środków chemicznych.

Pączki, w odróżnieniu od liści, nie odznaczają się tak silnymi właściwościami moczopędnymi, posiadają jednak silne działanie napotne, żółciopędne i przeciwzapalne.

Świeży sok z brzozy od tysięcy lat był używany do kuracji wzmacniających. Jest szczególnie cenny dla ludzi w wieku podeszłym lub po ciężkich chorobach. Wzmacnia siły organizmu, reguluje przemianę materii, zapobiega tworzeniu się kamieni moczowych. Jest korzystny w chorobach skóry i wątroby. Stosowany zewnętrznie, może być przydatny w walce z piegami, zapobiega przetłuszczaniu się włosów.

Czyr brzozowy był uważany przez medycynę ludową za lek przeciwnowotworowy. Badania polskich i rosyjskich uczonych wykazały, że zwiększa on odporność organizmu. Co ciekawe, poprawia samopoczucie chorych z zaawansowanymi stadiami choroby nowotworowej. Działa przeciwzapalnie na śluzówki przewodu pokarmowego i narządów rodnych. Czyr może być stosowany w przewlekłych nieżytach i toksycznych uszkodzeniach wątroby. Może być używany do płukania jamy ustnej i w przypadkach zaparć, w zapaleniach pochwy i szyjki macicy.

Główne związki, ich właściwości i zastosowanie:

Zarówno dojrzałe liście brzozy, jak i jej pączki, choć w mniejszym stopniu, działają moczopędnie, napotnie i odkażająco, nie podrażniają schorzałych nerek i pęcherza. Zawierają cały szereg czynnych substancji, a między innymi flawonoidy, najbardziej aktywne w tym zakresie, garbniki, sole mineralne, związki żywiczne, olejek lotny, a także kwas askorbinowy (witamina C). Napar liści brzozy pomaga wydalać wraz z moczem trujące i szkodliwe dla organizmu substancje, a zwłaszcza jony sodu i chloru. Korzystnie: działa przy gośćcu, dnie, puchlinie wodnej oraz kamicy nerkowej i pęcherzowej. Jako lek moczopędny i napotny napar z liści brzozy pije się kilka razy dziennie małymi porcjami. Napar: 1 łyżkę przykryciem na 10 min: do naciągnięcia. W razie zażywania mieszanek ziołowych jak Urosan, Urogran, Reumosan i inne, w skład których wchodzi liść brzozy, brać według wskazówek podanych na opakowaniu.

Napar z lepkich pączków brzozy może być użyty przy tych samych schorzeniach, choć z mniejszym efektem: Dzięki zawartości większej ilości związków żywicznych surowiec ten jako odwar może być stosowany jako dodatek do kąpieli przy egzemie i różnych schorzeniach skórnych. Sok brzozowy (oskoła), uzyskiwany na wiosnę z drzewa brzozy ma zastosowanie jako środek ogólnie wzmacniający przy kamicy nerkowej, pęcherzowej oraz jako środek na porost włosów, do wybielania cery skóry i przeciw piegom. Sok brzozy - nazywany też bzowiną - można otrzymać wbijając patyk około 10-15 cm długi, załamany w środku pod kątem prostym, jednym końcem do małego, płytkiego otworu w pniu brzozy, najlepiej na wiosnę, gdy soki drzewa ruszą. Drugi koniec patyka należy wpuścić do butelki, do której oskoła obficie spływa. Uzyskaną oskołę można też utrwalić i zabezpieczyć przed zepsuciem przez dolanie do niej trochę spirytusu. Przed jej użyciem np. do zmywania tłustej cery lub tei do wcierania w skórę głowy przy szybko tłuszczących się włosach rozrzedzamy bzowinę czystą wodą w stosunku 1 łyżka stołowa wody brzozowej na 1 szklankę czystej wody. Rankę na pniu brzozy zabijamy kołeczkiem, aby zarosła.

Na szczególną uwagę zasługuje grzyb wyrastający czasem na pniu brzozy (włóknouszek ukośny) tj. guzowata narośl o spękanej, czarnej powierzchni, z którego wyciąg wodny, jak wykazały badania uczonych radzieckich i polskich, wzmaga siły obronne organizmu. Długotrwałe zażywanie tego wyciągu wstrzymuje wzrost tkanki nowotworowej i zmniejsza jej przerzuty. Radziecki preparat z tego grzyba brzozy nazywa się Czaga, lecz jest mało dostępny.

Grzyb zwany popularnie hubą brzozową lub modrzewiową.

Ma postać chropowatego, często nieregularnego kształtu guza barwy brunatnej, czarnawej lub brązowoczarnej. Rośnie na pniach modrzewi, brzóz i olch. Rozpowszechniony jest w Azji, Ameryce Północnej i w Europie. W Polsce występuje bardzo często. Jest twardy, trudny do zerwania z pnia. Stosowany w medycynie ludowej od około XVI wieku do leczenia miażdżycy, nadciśnienia, przewlekłych stanów zapalnych przewodu pokarmowego, wrzodów żołądka, nowotworów gruczołów dokrewnych, żołądka, układu nerwowego, piersi, narządów płciowych, układu moczowego, skóry.

Składniki czynne:

kwas agarycynowy, związki terpenowe (triterpeny), w tym laktony: lanosterol (3β- hydroxy-lanosta-8,24-diene), inotodiol (3β-22-dihydroxy-lanosta-8,24-diene), trametonolinowy kwas (trametenolic acid = 3β -hydroxy-lanosta-8,24-dien-21-oic acid), lakton: 3β -hydroxy-8,24-dien-lanosta-21,23-lactone.

Najsilniejsze działanie przeciwnowotworowe wykazują: inotodiol i lanosterol. Wodne wyciągi zawierają mało składników czynnych, dlatego poleca się sporządzanie wodno-alkoholowych ekstraktów. Związki terpenowe i laktonowe włóknouszka niszczą również wirusy (np. grypy, HIV) i bakterie. Obniżają ciśnienie krwi, zwiększają liczbę erytrocytów i limfocytów we krwi. Wyciągi z włóknouszka mają właściwości immunostymulujące i ogólnie wzmacniające, przeciwpotne, przeciwgorączkowe i przeciwzapalne. Działają też silnie przeciwtrądzikowo. Szczególnie korzystnie działają przy acne inversa i trądzikach niebakteryjnych opornych na inne leczenie. Istnieją doniesienia o leczniczym wpływie wyciągów z włóknouszka przy łuszczycy psoriasis. Może korzystnie działać u chorych na toczeń rumieniowaty (liszaj rumieniowaty Lupus erythematosus - Erythematodes).

W handlu znajdują się rozmaite preparaty z włóknouszka, niestety nie zawsze mające właściwą zawartość składników czynnych włóknouszka. Najlepiej zebrać surowiec ze stanu naturalnego i przygotować preparat leczniczy samodzielnie. Grzyb pozyskuje się wiosną lub jesienią. Nie należy go suszyć w wyższej temperaturze niż 50% C. Przed lub po wysuszeniu surowiec trzeba zetrzeć na tarce i przechowywać w szczelnym opakowaniu.

GEMMAE BETULAE - PĄCZKI BRZOZOWE

Surowiec

Pączki brzozowe zbiera się zimą i wczesną wiosną z gałązek brzozy zwisłej (białej, brodawkowatej) - Betula pendula Roth. (Betula verrucosa Ehrh., Betula alba L.). Suszenie powinno odbyć się w temperaturze do 30o C. W gemmoterapii wykorzystywane są również świeże rozdrobnione pączki. Cennym surowcem są także nierozwinięte pączki kwiatowe brzozy zbierane od kwietnia do maja.

Skład chemiczny

Pączki zawierają żywice, trójterpeny lupanowe (betulina, kwas betulinowy), saponiny - 1-2%, flawonoidy (kemferol, luteolina, kwercetyna, rutyna, hiperozyd), aminokwasy (sporo cytruliny), kwas salicylowy, olejek eteryczny, witaminy (P, C, B), garbniki, śluzy, wielocukry, fitohormony, fitosterole.

Działanie

Wyciągi z pączków brzozowych działają moczopędnie, przeciwobrzękowo, napotnie, przeciwgorączkowo, przeciwartretycznie, przeciwreumatycznie, przeciwzapalnie, odtruwająco, wzmacniająco ogólnie, antyseptycznie, odkażająco, oczyszczająco na drogi moczowe, przeciwkamiczo (zapobiegają odkładaniu się osadów i kamieni moczowych w układzie moczowym). Preparaty z pączków brzozowych uintensywniają wydzielanie żółci oraz zwiększają wydalanie szkodliwych produktów przemiany materii i ksenobiotyków. Regulują gospodarkę hormonalną i wodno-elektrolitową.

Zastosowanie

Przetwory z pączków brzozowych wykorzystuje się do leczenia skąpomoczu, kamicy moczowej, obrzęków pochodzenia sercowego i krążeniowo-nerkowego, reumatyzmu, artretyzmu (dny), chorób skórnych, zatruć, stanów zapalnych układu moczowego i płciowego, zapalenia piersi. Ponadto w terapii zapalenia przydatków, upławów, zaburzeń hormonalnych (dotyczy: mineralokortykosteroidy, wazopresyna, hormony płciowe). Powinny być stosowane do leczenia wszelkich schorzeń dermatologicznych (np. wypadanie włosów, brak połysku włosów, wypryski, zapalenia mieszków łojowych, łuszczyca, trądzik, owrzodzenia).

Zewnętrznie:

stany zapalne oczu (okłady, przemywanie), choroby skórne (okłady, przemywanie), stany zapalne odbytu (lewatywy) i układu płciowego (płukanki, nasiadówki, irygacje).
 

Preparaty i dawkowanie:

1.Napar z pączków świeżych lub suchych:
2 łyżki mielonych (rozdrobnionych) pączków zalać 400 ml wody wrzącej; przykryć, ml przez 2-3 tygodnie. W chorobach skórnych pić 2 razy dziennie (rano i wieczorem) po 200 ml przez 1-3 miesiące. Napar stosować również do płukanek, okładów, przemywania, lewatyw (150-200 ml doodbytniczo przy hemoroidach i stanach zapalnych) i nasiadówek.

2. Intrakt stabilizowany z pączków brzozowych:
1 szklankę świeżych lub suchych rozdrobnionych pączków brzozy zalać tygodnie, przefiltrować. Zażywać 3 razy dziennie po 15 ml w 100 ml wody. Po rozcieńczeniu (1 łyżka na szklankę wody zdrojowej) stosować do płukanek, okładów i przemywania. W stanie nierozcieńczonym do pędzlowania opryszczki, plam, owrzodzeń,, wyprysków. Wcierać we włosy 2 razy w tygodniu po umyciu lub na 6 godzin przed umyciem. Po umyciu włosów zastosować płukankę w naparze lub rozcieńczonym intrakcie.

3. Macerat z pączków brzozy:
3 łyżki rozdrobnionych pączków brzozy zalać 300 ml zimnej wody zdrojowej, przykryć wieczorem jako środek odtruwający (czyszczący krew) i wzmacniający. Ponadto stosować do kuracji oczyszczających i odmładzających skórę (okłady, przemywanie). Macerat można zakonserwować alkoholem 40-70% w proporcji 1:1, cukrem (1:1) lub gliceryną (1:1). Bez konserwacji zachowuje aktywność w lodówce przez 2 doby.

4. Tonik do skóry z pączków brzozowych:
100 ml intraktu lub 100 ml maceratu lub 100 ml naparu z pączków brzozy zalać 50 ml soku z ogórka, 50 ml wody zdrojowej wysokozmineralizowanej oraz 100 ml spirytusu mrówczanego lub spirytusu salicylowego, dodać 2 krople olejku lawendowego, wymieszać. Skórę przemywać 1-3 razy dziennie. Tonik brzozowy działa odkażająco, oczyszczająco, wybielająco, odżywczo, przeciwzapalnie i pojędrniająco. Tonik ten poprawia krążenie krwi i przyśpiesza procesy odtruwania, dotlenienia i odżywienia komórek skóry.

5. Proszek z pączków brzozowych:
pączki po wysuszeniu zmielić w młynku do kawy. Zażywać 2-3 razy dziennie po 1 łyżeczce sproszkowany pączków. Stosować jako środek odżywczy, wzmacniający i odtruwający.

6. Miód z pączkami brzozy:
na każdą łyżkę naturalnego miodu dać 1 łyżeczkę zmielonych świeżych lub suchych pączków brzozy oraz pół łyżeczki alkoholu 40%, wymieszać. Zażywać jako środek odżywczy, odtruwający, poprawiający samopoczucie i wzmacniający: rano i wieczorem
po 1 łyżce.